Taganang lawan kakanakan wayahini, kada
sahibar kada hurui basurah Banjar. Bubuhan nang handarauan, darak-darakan ka
hulu ka hilir di jalan, mangaku awak saurang Banjar gin supan. Sapalih tu
bangaran haja Banjar, tapi magun nah bakulim, mangayumuh basurah, kada wani
bapadah sabujurnya. Sanunuhan ada gin kada pati barika, Banjar rakai Malayu
rusak. Kapiaannya kaina, nang bangaran Banjar uma awan ayah jua, paninian lawan
padatuan. Suah bahari disambat urang Banjar ni bisa ‘garah kataman’,
pawanian, kada magan ditangati kahandaknya. Pangalahian, katuju batitimpasan,
basusudukan, bisa manguna-i urang. Amun garingitan, malipang manampar, kada
kawa dihalat, kada kawa disapih. Imbah tu ada pulang urang nang manyambat Banjar
ni purician, parigatan lawan pambarangan. Kada pati mau rakat lawan urang,
ngalih handak taparukui. Amun dihanyakan, kadada nang manggaduhi kaina pupus,
habis laai, tinggalam langlam bubuhan kita
Banjar. Kada kira Kalua, Amuntai, Kandangan, Alai, Barabai, Martapura, Halabiu,
Lampihung, Nagara wan nang lain-lain nya.
Kaganangan bahari…
Tapintang waktu kasip, makan nasi, balauk
ikan karing basumap. Maintingkan gawian,
ikan disumap dalam nasi rahat mamadar (masak nasi, masak jua lauk). Baimat
babalanja, baarit batutukar, kada umbas lawan duit. Kada kawa ma umpah lauk.
Sakali sabakas haja manyumbalih hayam. Kada kawa mangilau ilah wayahini di KFC.
Tapih gauk gasan burancahan, talasan waktu di rumah. Kasut gin taungkap
tumitnya, kajadian mamalar. Mayo papalaran, katipis-katipis dibair tahan
mailahkan tajajak butuh halalang.
Banyu hujan ditanai lawan guri ganal di
banturan gasan banyu panginuman. Barang padapuran kada sunyaannya ada. Uyah,
janar saraba saculit gasan bara-randang. Guri pabarasan takakana sawat haja
kakaringan, tatinggal kapui tampurung.
Uma ayah menyawatakan pulang ka bandang
manyungkal hubi kayu di paranggan. Sarumpunan dibarubut. Amun kada dijarang,
diparut gasan diulah batil, tida gin dipais. Paling nyaman hubi kayu dibuat ka
rinjing diulah tuup. Habis hubi, manabang pulang rumbia. Batang rumbia dikatan,
dicancang dikambuh lawan dadak gasan makanan itik. Sagu rumbia tahan ditaruhi,
jar bahari makanan musim Japun, diulah imbal @ limping, kada mun nyaman. Uyuh
mangajahakan liur managuk. Tahan tatamba kukulihir.
Taganang bahari...
Mangatam banih barat satahun sakali.
Taganang gamai di paranggan, banih bakambu dalam tong luman bahilai. Ari kada
baangin. Hantimun tanggal digarut lawan parudan jarang, disantani, digulai.
“Puas nginum banyu hantimun” Ujar pawah di bandang. Hantimun karayi dipancuk
lawan garam. Jagung nang paruna diulah paribanih, nang kulihingan dijarang,
gasan kipungan kakanakan. Hubi lancar batangah paranggan disungkali,
baraga-raga lalu dituyuk dibarumahan. Sapalih dijual ka pakan. Karawila sawat
karingan kada tahirani, basapai biginya ditanah. Tarung balinjan nang kakaya
hintalo hayam, mahabang, barahai ruruhan ka tanah. Sumangka ditaruhi dalam
gudang bakambuh lawan banih usang. Kataman dalam bakul inanan bajubung luman
bairik. Ranjawan lipuk karipuan, batabul-tabul kada kaubaran manggaduhi, sapalih
limpih ditampur angin. Ranggaman patah, matanya simpak, pisau raut nang dumpu
takulading dilanjapkan, dikilir sapagian tuha ka gadur riwang di tuhuran.
Tumbak dilincipakan lawan batu asahan. Tong ditangkulupakan gasan batimong.
Samusim banih, sakali ayah batimong. Manyigarakan awak bamandi paluh. Bakuhup
saurangan dalam tong.
Mari maras uma ayah…
Taganang amun mangatam musin baah. Ari
jiak-jiak. Karatan dibandang habis tarandam. Padi dilahai, magun-nah baal, kada
jua mau karing. Burijisan, jarijihan, guni banih ditanggung ka tungkaran.
Singgang awak menyahan banih. Limbui paluh di dahi. Ringkutan awak, pingkur
tulang balakang. Balibak-libak tanah, bakas batis tapajal. Bulanak, licak
sampai ka lintuhut. Uyuh batumin handak mamulakan sahanan. Taunduh paparutan.
Halapat jari badarahan bakas tapal pacat. Tikar guni pulang habis langis kada
kamayuan gasan malahai banih.
Taganang bila ari muru…
Muru, hirang mantuala saalaman, matahari
kada mancangul. Hati asa a-anggalan handak mamuruk talasan kabandang. Sunyaan
baal. Libakan iwak babanyu pulang, luluk, balibur limbah hujan sumalam.
Guliwatan haruan nang tapajal dalam bulanak, timbulan. Hati kada pati karuan
tagak. Darawan mangarat luman batahur. Mana handak maharagu banih lagi. Sapalih
baimpuan anak halui. Ada nang bisa bauku, bacaca. Taganal sadikit sudah bisa
batingkaung, bakisut, bajalan salingkang dua, tadangkak. Nang tuha … garugusan
bahambinan. Gancang bukahan handak badadas. Tanggui tapacul, tangkolok takibar.
Garabangan sanggul. Tapih tasarinting .. kalihatan batang paha. Halulungan
bubuhan pawah di bandang. Banyu dilingir kawa sawat dinginum. Pataharian batil,
sawat manungap saukangan jua.
“Lingkup uraian.. ari handak hujan”
“Lingkup uraian.. ari handak hujan”
“Lingkup lakasi .. buati dalam guni”
“Raaauuu….”
Hujan turun. Kada kawa ditangati. Jamuran,
uraian kada sawat dilingkup, kada sawat diputiki. Dua hari kada diugai, marapus
banih tumbuh dalam guni ilah padatan, tahan ditampak. Handak dijual kada mantuk
pangalih, handak diatar ka kilang, kaina barasnya patahan. Hujan kada sing
rantian..paripisan ..paripisan … tatapasan bilang panuh di dadaian, tatinggal
baju kutang di awak. Kakanakan tasimpurut kadinginan baupang ka uma ayah.
Tangan nang kacut kadinginan daidadang ka api. Marista mangganang nasib ayah
uma.
Taganang amun hujan batintin ari…
Rumah mirisan. Bahamburan purtin gasan
mananai miris. Hatap nang buruk bucuran, kacuhungan lubang bumbungan, dapur
kada baasap, cirat kada bakukus. Kayu habis basahan. Mangkabau banyu dalam
rumah. Lijau saalamanan. Landau paguringan, kada tunggal kamih kakanakan,
bakambuh lawan banyu hujan. Baumbung hatap rumbia. Uma, ayah manyawatakan jua
manayamat hatap. Bingkawan habis, bamban luman baumih. Bamban bayut kada
tapakai. Taukung gawian satumat. Talah manyamat hatap, uma malagang bakul
pamasakan, gasan mangganti-i bakul nang rumpis. Badidit bakul bamban ditata di
atas alang. Taganang waktu intuh, mucil, macal. Bakul disipak-sipak.
“Luku bahuntut batis. Ganal kaya bakul” ujar uma.
Imbah Isya uma manjangat mingkuang, tida gin
malagang tikar purun. Sambil bagawi uma maajari mangaji Quran. Takakana mumul
muntung uma mamadahi.
“Mangaji tu, tiring aksaranya. Jangan mangaradau haja”, kada babuku baruas bacaan.
“Mangaji tu, tiring aksaranya. Jangan mangaradau haja”, kada babuku baruas bacaan.
Sapalih kakanakan amun batahan bangat, sakit
pang talinga kana injing. Diulai kiwa kanan sampai tauling kapala. Itu am
kajadian talinga ngangar. Kada mau mandangar surah urang. Jurang bahari amun
maniup palita,pamali, kaina batahan mangaji. Jadi amun mamajahi palita dikibah
awan tangan haja.
Jikin nang bagantungan di tawing hasil tangan
uma jua. Kada nyanyamanan maanyam jikin. Uyuh manyasap daun nyiur anum sambil
mamilihi handayang karing. Upung karing, garagai nyiur nang ruruhan mayo gasan
mahidupakan api. Tilambung nyiur nang bahamburan dikaih ka talaga buruk. Talah
lima, anam palapah sapagi uma manyasap daun nyiur. Sapalih diulah gasan sasapu
ratik.
Taganang…
Kakanakan wayahini kada maharati sangsara uma ayah. Uma dasar paapikan, panyayangan, duit dipapadakan. Kada katuju bapupuyah, kada burancahan. Pinggan titil, dirangkap-rangkap ditaruhi. Piring, pipipringan, cipir, mangkuk, wancuh, sanduk ditata di atas damparan. Pariuk, kuantan digantung di ambin padu. Parudan disangkutkan parak lawang. Kukuran, nang karap ditunggangi kakanakan ilah kuda ditaruhi bawah atang. Pisau disisipakan ka tawing. Tajak batagar tagantung di rasuk, bapundut lawan kain buruk mailahakan kaluku ada nang ‘baulihan’. Kayu pandalan, sangkalan lawan parang canggung di higa batu panggiling. Parang kumpang basapuh, nang landap kada dibarangakan, basangkutan haja di tihang ranjang, parak paguringan.
Kakanakan wayahini kada maharati sangsara uma ayah. Uma dasar paapikan, panyayangan, duit dipapadakan. Kada katuju bapupuyah, kada burancahan. Pinggan titil, dirangkap-rangkap ditaruhi. Piring, pipipringan, cipir, mangkuk, wancuh, sanduk ditata di atas damparan. Pariuk, kuantan digantung di ambin padu. Parudan disangkutkan parak lawang. Kukuran, nang karap ditunggangi kakanakan ilah kuda ditaruhi bawah atang. Pisau disisipakan ka tawing. Tajak batagar tagantung di rasuk, bapundut lawan kain buruk mailahakan kaluku ada nang ‘baulihan’. Kayu pandalan, sangkalan lawan parang canggung di higa batu panggiling. Parang kumpang basapuh, nang landap kada dibarangakan, basangkutan haja di tihang ranjang, parak paguringan.
Kumpang di pinggang.
Lasung lawan halo dihandungakan ka tihang
dibarumahan. Parang panimpasan di higa lawang. Sasunduk lawang dicagatakan
dihiga tawing. Kuku kambing nang tapacul digagala. Lading, karis, karambit,
penyangga diri. Pisau balati dibuat dalam ampai-ampai amun tulak kamana-mana.
Silat, kuntau wajar di palajari. Amun tadasak parang dumpu, sadul nang kada
tadar gin kawa dibawa batimpas. Mun kana dahi kada pagat, bincul, tida gin langsung
siup.
Lulungkang kacawiran kada bajarajak, lakas
dikatupi amun ari parak sanja. Muha kada lagi cacalangukan amun ari mulai
kadap. Anak hayam saparinduan diburu, digalah ka kurungan. Nang guring di
jangking jambu dijurak. Amun tinggi diampiki tangan, mantipur tarabangan.
Indung hayam nang maharam dikataraan ditudungi bagagamat laku ditambiraunya.
Takutan jua kaluku kamaligan, kaina gigir, tumbar sakampungan. Hayam jagau tuha
kada dihirani bangat. Kaina susubuhan bakungkuak manggaraki urang guring,
tapandal halar katangga kurungan. Habis saparanakan ilanan. Amun kadada hayam
jagau, rami pang malalur guringan, kasiangan. Tajamur pulang qunut, tabaik
sadikit dari nang balang kambingan, satumat sumbahayang satumat kada. Taganang
damini... ngalih bangat handak mandangar kungkuak hayam laki.
Gawian uma ka-itu pang …
Rantang ditaruhi bawah ranjang. Sasakali
dikaluarakan gasan ka urang aruhan. Rantang, carana, baciri lawan kain
pipirisan. Amun baciri, pinandu bat saurang.
“Kaina tahurup lawan baturang. Aku kada hakun” ujar uma.
“Kaina tahurup lawan baturang. Aku kada hakun” ujar uma.
Barang nang disayangi ditaruhi silip-silip.
Kangkalong amas dipatak sampai suah kalumpanan dimana maandak. Kain pipirisan
dikumpulakan, dijahit, diulah dinding tambal. Amun baaruhan tapakai banar
dinding tambal, gasan mahalat lalakian awan babibinian di sarubung. Tikar purun
bakasumba, tikar mingkuang nang balulun diturunakan tumat atas para, gasan diampar
disarubung.
Tasambat sarubung …Taganang baaruhan…
Ari duduk aruh takumpulan sabarataan, sapadangsanakan,
sapaadingan. Rami bagaya, batutumbauan. Nang bibinian maulah halung gasan mambuati
kacang habang, maisii carana. Pulut dikukus dalam wadah pangukusan. Diarun
gasan manyurungi urang datang. Cacapannya, wadi barandang. Hayam dijanari, lalu
diparung, dibalah ampat gasan masak habang. Daging hayam di sisil kulimbitnya,
disayat gasan ampal. Sahimpil kakaya tabah. Bawang lalap dihiris gasan manumis.
Halia diricih, cabai dihiris, santan diramas gasan manggulai. Kayu ditungkih
gasan mangawah, tungku ditajak pisit-piisit, takutan luku talimbah garingsing.
Wajik diharu, wadai kiping digintil. Si Tangah Sanah manyawatakan manculit ngarang-ngarang
tangah hangat.
“Sadangnya manisnya..santannya mayo”.
“Talalu banyak santan kaina langi” ujar
si Julak.
Talah wajik, dudul diharu. Wadai kiping kada
suah katinggalan. Liir saawakan bapaloh, manalahkan gawian. Wajik diudal ka
talam lalu ditampa. Didinginakan, ditudungi lawan nyiro jarang. Dudul, halua
miskat dipundut lawan upih pinang barang sakilan panjangnya, digampir dua,
dipasong lawan kararas pisang. Isok papagian badadas ditatak, dihiris lalu
disurung. Amun talalu lawas manyimpani kaluku sawat marat, kada nyaman lagi
inguhnya.
Taganang rumah bahari …
Rumah kipit, disitu guring, disitu makan.
Tihang batang birah. Tangga cagat batayut dawai. Lantai jalanggaran, kalihatan
sawang batapal di halapat papan. Sapalih jabuk, sapalih rangat. Papannya kada
bakatam, bajamus. Ada jua nang kada bapaku.Titiwa kada bakatalahan. Sindang
langit saadanya haja. Tawing, papan bagapit. Salang, damparan bakas haur
bubuangan. Halo gasan manyunduk lawang nang kada bakapiting. Titian batang
pinang sabatang gasan manyubarangi parit. Diturusi lawan buluh gasan bapingkut.
Nang panakutan bapiruhut basasar, bajalan bahiring, takutan kaluku mancabur ka
parit. Pamandian batawing hatap diharampatai parak titian.
Atang dipadu, panuh lawan tahi kucing.
Kucing inguan kada dapat dibasa-i. Bahira tantan, bakikih habu, bakamih
maucir-ucir. Karap kasasarikan disimbur lawan banyu. Burinjingan bulunya
basah kana kubui. Saminggu sakali habu atang dikaut, dibuang ka tanah. Talam,
nyiro gasan mangibah api. Takakana dikibah lawan puput upih pinang. Latat
sampai ka bumbungan. Sawang kadada. Karawai kada wani baparak. Babitak bukahan
kana palak. Takutan handak batunga, kaluku kalimpanan.
Taganang kalambu paguringan …
Amun kahangatan, guringan balampas kada
babaju, sambil bakipas lawan papat purun. Kalambu kada diruruh. Uyuh awak
maumpani nyamuk, babial-bial saawakan. Guring dalam kalambu bilang takarumus,
kana bapicik hidung, batakup muha, babau pipijit. Kasian urang bahari batapak
nyamuk, bagintas pipijit dibuncu kalambu. Dua tiga bulan sakali kalambu
dirandam ka parit. Batalo baranak mamilihi pipijit. Bujur parumpamaan urang
Malayu.
“Sarikan pipjit kalambu disalukut”.
Mapa kada disalukut, banyak banar pipijitnya
nikah.
Taganang …
Rami bila takumpulan … lumus musin banih.
Sabarataan tajun kadapur. Sarandak babasuhan.
Tapulatak Si Iyang.
“Rasuk rumah lantur. Lantai tajunggat”.
“Apik-apik luku tabarusuk” ujar Tangah Main.
“Turun sapalih ka tanah, kaluku talimbah
lapik” .
Rumah ditungkati, lapik dibujurakan. Ampik
tagicing. Uma sihai .. kaaraian. Rumah usang, mahadang rabah. Tahan papalaran,
pada kada barumah.
Taganang waktu kapilipitan …
Waktu bakarik, padi rihat bunting. Urang
kada mangaku kula. Muha kada paruna kada batawas, pakaian kadada nang harat.
Makan nasi balauk wadi lawan pakat kaladi, karabu jalukap lawan tungkul pisang.
Bakuah banyu ganyau. Baju kidat, kain pantalun. Tapih kain balacu nang gadul,
kada bungas ilah urang. Salawar kain mumut, binderat bakas dikarambit, kada mau
waras takariput. Baju parak pulang, bahintalo kutuan. Galianan urang maniring,
babau haruk. Parut kada mun baisi tantan. Karap haja kalaparan, garurukan. Awak
kurus manjaing, kalihatan tulang kurangka. Mata calung, parut kandur.
Tagal amun lapar, ujar ayah
“Kayu
jabuk, dibarubuyi gula gin nyaman”.
“Tahi
giring-giring kawa haja diulah sasagun”.
Takabanyakan urang nang wayahini, tu pang
‘bakula kula warik’ haja. Amun sanang, tagas baduit, sugih, muliana, barumah
ganal, kalaur mata, lalu barataan mangaku kula. Takijim, tabincalak kaaraian.
Bajurut urang mailangi. ‘Kita kada urang lainan, bakula parak’. Amun tumit
batumang, talapak batis kulipak tungkulanan, panau saawakan, talinga curikan,
bakuringan, buruk kukuan, mingsang, bular, bakurap, bakiruh bagaru, kada sipa
nang pinnadu. Kada sipa mahirani. Amun pinandu gin paragah kada pinandu. Supan
mangaku kula. Amun mangurihingi gin, kurihing simpak, mangilar sabalah mata.
Kada purun mangaku kula “Kada kula ku kada” jah.
Taganang….
Karap bakuringan di batis lawan di kapala. Bakayakih pulang mamutih di kapala. Rambut dikutal-kutal mailahkan kuring. Amun kada ditatambai mau lungur rambut sakapalaan. Duduk mancungkung dimuhara lawang baatui ka watun, manguritisi kuriping kuring. Tasalah kuritis, tadarah kuring. Bilang taadudui, kasakitan. Bakikih, bagaru dasar nyaman. Taganang sudah ganal. Kunat kuring bilang panuh saawakan.
“Napa lawan mu mangasai kuring” uma manakuni.
“Minyak cabai, mak ai”.
Cabai karing babanam digisang ka batu. Dililihi lawan mimyak lala-an. Tida gin MB dipirik ka batu asahan. Barubuyi mata kuring nang rahat batanisan. Amun ganal kuringnya, disumpali lawan timbakau, tida gin ditapal lawan kucur sirih. Baubat saurang mamalar biaya ka kalinik.
Taganang kajadian mamalar …
Ujar uma , “mamalar lain, pamalar lain
pulang”.
Nasi basi dibasuh, ditapis, ditiiskan
banyunya. Dijamur, dikaringakan, dirandang diulah walatih. Tahan gasan makan
pagi. Tapih wawah, dijarumati. Tahan papalaran gasan dirumah. Banyu amun sudah
manggurak, lakasi dipajahi diayau apinya, mamalar kayu. Tulak ka sakulah,
basango nasi disampilok dalam daun pisang, mamalar duit balanja. Baju gubih,
salawar gaduk, tahan papalaran gasan talasan dbandang. Tapih jabuk jangan
dipupuyah, tahan gasan kain cukin, talasan mandi. Tim puang gasan wawadahan.
Taganang lawan mamarina, sapupuan di Banjar
…
Sasakali mamuruk sasiringan tagannang
kukulaan di Banjar. Sasakali tahaga titian gantung taganang Hampukung Hilir.
Tatiring pukuk kuini taganang Jangkung pakuburan nini Aishah. Tasambat Tanjung
taganang Murung Pudak tampat Si Aki bainip. Tatamu langgar taganang Kalua.
Niring waluh baricih taganang Handil Mangguruh, tanah banyu uma ayah bagana
sabalum madam ka Malaya. Tasambat ngaran atok laki, Tuhalus, taganang
ngaran-ngaran Banjar bahari. Nagaran-ngaran lain: Tulamak. Tuhirang, Tuhidup,
Tukacil, atawa Utuh Kacil, Utuh Lamak,
Utuh Hirang, Utuh Hidup, Utuh Ganal.
Taganang …
Bubuhan Banjar amun bagalar gin kada mau
alah. Si Layau, Si taguh, Si Gayur, Si Ganal, Si Macal, Si Intoh, Si Mitak, Si
Ciling, Si Luhau, Si icsi, Si Curik, Si Tingka, Si Tungul, Si Bungul, Si
Tambuk, Si Huling. Si layau amun basurah katuju bapiragah. Kada suah maruan.
Lain jurang lain jarnya. Urang dikalihomi dikaramputi. Si Gayur ilah waluh kada
mamak. Bilang kada tapakai. Gayur sagala-galanya. Makan padas sadikit kada
tahan, tasisiut. Guring surangan kada wani, pamburisit. Ditakutani, mamuracat
bukah. Si Luhau, basurah bilang labau-labau bilang paiyanya. Manguya urang
baliwatan, balimpuaan. Talah pang urang diwaluhinya. Taganang ngaran Banjar …Si
Asli, Si Adai, Si Busai, Si Wayi, Si Kuri, Si Main, Si Anjam, Si Ici, Si Ibur.
Taganang jurang bahari …
Amun taigut ilat, takantim bibir kasakitan.
Ada urang manyambat, ada urang mangganang. Amun parak karap basasarikan, amun
bajauhan ganang mangganang. Amun taungut karap ditakuni, napa diganang. Rumah, anak
bini amun ditinggalakan banyak jua ganangan. Mandi bacibuk, taganang dibatang.
Ada sasakali manyawatakan manjanguk pahumaan dibaruh, lalu langsung kaganangan
tampakan nang dihantus tikus. Samai hanyar dilabuh, puntalan bangas, lunggukan
ditunjul ka paranggan, anak lusukan lawan haruan. Taganang mancalok ruga haruan
tajapai kapala tahi. Paling takutan kaluku takacak pantingnya. Lawas ma arit
sakitnya, bahari-harian.
Taganang musim banih kalancungan …
Rahatannya banih handak maurai, taganang
jabak bingkas kah kada. Baulihkah hayaman, buburak atawa sintar. Ludus,
linak jalan bakas manggarit burung. Banyu parak karing. Libakan mangguriak
lawan iwak. Musim manimba mahadang banyu dibuang. Tatabatan di parit diulah
apik-apik sakira jangan bungkas. Talaga dilingaii, susupan dipuntal ka pinggir.
Batong-tong banih ulihan manimba. Kali haruan, sapat. Ikan pipih kadada nang
handak maambil. Buntal dipingkalungakan jauh-jauh.
Bubu, timpang, tampirai, hampang kada
taharagui lagi. Lunta pukat nang kuyak dijurai. Maunjun, mambanjur, mangalau,
mamukat barantatan sunyaan. Habis iwak saparitan, satalagaan. Sapat dipilihi
dibuati ka dalam tangguk, dikunjah kaparit mambarasihi iwaknya. Disiangi
parutnya, sisiknya kada dibuang. Dipaja ampat lima malam, hanyar disamo. Amun
kada bisa manyamo ngintu nang jadi buruk wadi. Kali lawan haruan digarinting,
disalai di lalaya, diapii lawan sabut gasan manggalah baranga. Urang limbah
baranak makan nasi lauk garinting haruan cacapan sahang. Nang kada baranakan
gin umpat makan. Tu gin maragui riga, kakanyangan.
Kaganangan ………
Uma bahari makan balauk ikan karing basumap, pisang bajarang, hubi babanam, gangan babanyu. Sayur kato tiya kato, kadada nang lain. Lalap pucuk janggus dimakan bamantahan. Manyasangan jarang-jarang sakali. Habis kada ada, mancari rabung, pucuk putat, pucuk hubi kayu. Tungkul pisang di karabu. Kulat karikit dirandang. Papari kada pati katuju pasal pahit. Wadi dihampap. Kulit tiwadak diulah hampapai. Bigi tiwadak, bigi nangka dijarang, kada babuangan. Taganang hidup tapiasat.
Taganang padapuran …
Atang bahabu disirami banyu. Malikit api
lawan sakarap gatah. Hibak palak, hirang, latat bumbungan. Luncup muntung
mahidupakan api. Pariuk, balanga ditanggar. Pajah api nasi dipadar. Talambat
padar, bakarak nasi. Mantah padar bulantahan nasi, gial-gial. Kasian Si Kilom,
kada bagigi, kimul-kimul makan karak nasi. Manyadapakan hati, gagarunum
surangan.
“Lakas sugih tuh-hai amun makan karak nasi”.
Rihat lapar, kaganangan wadai Banjar …
Gagatas basira gula putih. Balungan hayam
bahinti nyiur badurian. Nagasari pisang amas. Pupudak, sambusak, talinga
rinjing, kalalapon malatus dimuntung, tahi kuyuk SiJalil, kikicak, batil,
surabi, buah jingah, sarawa waluh, sarawa pisang, sarawa nangka, tuup pisang,
pais waluh, nasi antah.
Taganang uma ayah bakisah …
Uma ayah madam ka Malaya tahun ampat
puluhan. Atok mantok ka Banjar malihati tanah banyu lawan pahumaan. Asal uma di
Handil Mngguruh, Kacamatan Aloh-aloh. Nini maninggal uma rahat halus. Atok laki
babini lain. Lawan bini dudi baulih anak batujuh. Sabarataan bagana di Banjar.
Rahat kakanakan, ulun batakun lawan uma
“Napanya handil mak?”.
Ujar uma “Handil tu parit”.
“Nang
mangguruh tu napa pulang?”.
Jadi ujar uma “Talalu kabanyakan nyamuk,
manggaruh ilunnya”.
Lalu langsung lakat ‘Handil Mangguruh’. Amun
ari sanja, kawa satampurung manapak nyamuk. Pahadangann uma sumbahyang magrib,
Abang Wi bahunjur mamusuti batis, mangumpulakan nyamuk. Abang Ganal, Kakak Yang
lawan Abang Awi i-ingat lupa lawan handil. Kakak Yang ingat babanar, mambawa
raga mamilihi sapat lawan atok malunta di Handil.
Taganang……… …
Parak sabulan kami saparanakan di Banjar. Uma marista, tatangis kabila sampai di Handil Manggaruh. Taganang lawan kakawanan nang ditinggalakan. Tangah bararagapan, bailun saikung di higa tawing, sambil manating tunjuk,
“Ngini pang yang maajari aku bamasak bahari”.
Uma takajut, bapaling maniring urang ngintu.
Muha kada ilah bahari. Umur sudah 82. Awak kada gancang lagi.
“Tu
pang, amun ada wasiat, tajajak jua banua asal” ujar uma.
Uma taganang “Nah, ngini luku tanah
parumahan atok mu bahari”.
“Ngini rumah Tangah Basri, disubalah sana
wadah Tangah Hamad”.
Di Handil ni bilang kadada urang lain.
Sunyaannya sapupuan, mamarinaan, sapadangsanakan. Bawarang, bamiruai gin kada
urang lainan. Bilang sapariuk. Bubuhan di Banjar banyak lagi nang baandin. Kada
ilah kita di Malaysia rambut bajugut, bajambul, basuak dihadap. Talalo panjang
rambut, kawa disanggul digalung. Nang walik kada ngalih basurui. Amun panjang
bilang garabangan. Ada pulang pisen dikutal-kutal. Bilang mambari banar.
Handil Manggaruh kaya bahari haja. Banih
magun nah banih tahun. Waluh kaya guri ganalnya. Sapat kakaya tabah, haruan
kaya lunuk. Lundu mahirang mahurung tahi dipamandian. Guri, balanai, gadur
magun gasan maisii banyu basuhan batis. Batis digintas dahulu, hanyar dibasuh.
Cuntang batangking buluh gasan mancibuk banyunya nang bakawak.
Lundu nyaman dimasaki babanyu wadi. Si Ijah,
Si Dina, Si Ipah, Si Paah katuju banar bakuah banyu wadi. Kada suah tahaga
lundu di Malaysia. Sakali mancibuk lawan pamatis baulih sakati. Kada ngalih
mandapatakan lundu. Sauk lawan tangan gin kawa. Tapi napa hangku kapamaliannya,
banyak urang kada lalo, kada baliur makan lundu.
Taganang …
Mula barangkat ka Banjar halam, bulan Mei
1995. Tarabang dari Pulau Pinang jam 7.00 pagi ka Medan. Tumatan Medan ka
Jakarja. Imbah itu transit pulang di Surabaya. Jam 9.30 malam dari Surabaya
lalu mandarat di Lapangan Tarbang Samsudin Nor di Banjarmasin jam 10.30 malam.
Karap tasambat lawan uma handak ka Banjar. Bautus surat tiga ampat bulan hanyar
bajawab. Sipa handak dicarii di sana, kamana tuju, sipa nang mahadang?
Taganang …
Tahun 1993 mambawa uma lawan kakanakan ka
Medan. Bubuhan Banjar banyak ai di Sapat, Tambilahan, Jambi atawa Tungkal. Kada
tahu cuur mapa mancarii? Upal batakun. Muyak. Akhirnya ulun sampai jua ka
Permatang Siantar, Parapat, Toba, Kabenjahe, Siuhan. Kada tatamu jua urang Banjar.
Nang banyak Batak Karo, Batak Toba, Batak Simalungun.
Taganang ulun masa di Madinah tahun 1987.
Ulun kaluar nginum parak urang Arab. Maawan-awan kadangaran ilun urang laki
bini basurah tagas urang Banjar, bapurdah hirang, kada katampaian muha. Ulun
paraki, kaluku talinga barawangan. Imbaham.. babujuran urang Banjar. Ulun
mambari salam. Lalu ulun batakun , “Pian Banjarkah?”.
“Ya ah” ujar nang bini.
“Ikam
Malaysia kalo?” ujar nang laki pulang.
“He
eh, tapi asal ulun gin Banjar jua, di Aloh-aloh”.
“Kita
urang Aloh-Aloh” sampuk nang bini pina baiya-iya.
“Uma baranak di Handil” ulun baparagah tahu
banua urang.
“Eeee, dintu kah, kaluku bakula kita”.
“Amun
kaitu ayo kita ka hotel, bacuur awan uma”.
Kada banyak takunan lagi, langsung nang dua
laki bini maikongi ulun ka hotel. Dihotel, ulun manyaru uma, mamadahakan ulun
tahaga urang Handil. Langsung dibawai ka sia. Handak batahagaan, kaluku ada
tarait-rait kulaan kita di Banjar. Bacuur-bacuur sakalinya imbaham sapupu dua
kali. Panjang papandiran uma. Kami gin bahurup alamat. “Kaina amun ka Banjar ilangi kami” ujar nang
laki.
“Insya Allah, mudahan ” ulun manjawab.
Limbah itu kami kada batahagaan lagi. Sakali
tu tahaga tapi kada kawa marawa, waktu tawaf. Urang banyak. Kada kawa
mangapong. Panjang umur murah rajaki, tuhan manantuakan tahaga jua kami tahun
1995 di Handil Mangguruh, Kacamatan Aloh-Aloh.
Taganang …
Jam 10.30 malam kami mandarat di Samsudin Nor Airport. Ari sudah malam. Hati bilang arai babanar. Sudah takabul handak manjajak bumi Banjar. Dalam hati , “Sipa nang mahadangi kita”.
Kadada barang saikung nang pinandu. Bandara
@ airport langang, pasawat pahabisan mandarat malam tu. Dalam pasawat tadi
bilang ricau bapandir Banjar. Pilot lawan paramugari gin Banjar.
“Napa
handak dinginum Pak?” ujar pramugari manakuni.
Mandirap darah, takajut ulun ditakuni
babahasa Banjar. Asaan ulun, urang ngampungan haja basurah Banjar. Ngini dalam
SEMPATI Air.
“Barang haja, nginum apa nang ada”.
Situsaini ulun manjawab. Lalu diunjuki banyu
kupi awan biskut. Tarasa ulun, kada golongan minoritas ilah di Malaysia. Bahasa
Banjar bisa dimartabatkan bahasa antarabangsa. Ganal hinak..takurihing …puas….
Uma kauyuhan. Bajalan gin jujumpipir, limir
awak. Tabair awak bajalan, jajarunjung. Bilang lingu bakapal tarabang. Marasani
naik MAS, GARUDA lawan SEMPATI. Saumuran jar uma kada suah mahaba turun naik
kapal tarabang. Sampai dimuhara kaunter imigresen, ulun papalingau, kaman tuju?
Sipa nang mahadang? Kadada pinandu mapa. Nang ada bubuhan pamandu teksi. Nang
mahadangi..tahadang-hadang. Lapangan tarbang Samsudin Nor kadada kamudahan
komputer. Ngalih handak batakun. Jam barapa balapas, jam barapa mandarat.
Handak mandapatakan sanarai panumpang lagi kada hingkat. Sampai dimuhara lawang
ada urang anum bantaian tiga puluhan, basisingut tabal, awak lamak,
maungut surangan. Kada lawas…takurihing ..lalu ulun manyapa badahulu
“Mahiyan kah?”.
“Inggih”.
Pugaan, saumur hidup ulun kada suah
mandangar perkataan ‘inggeh’. Amun di Malaysia kabanyakanya 'hi-ih'.
“Kita
bamotor kaina ka Antasan” ujar Si Mahiyan.
Amun di Malaysia, kapatuhan ‘motor’ tu kada
lain motosikal pang. Dalam hati kita basambilan, nang tuha balima, nang kakanakan
babampat, mapa mambawa lawan motor. Sakalinya imbaham dua buah teksi Opel Kadet
nang datang. Sakalinya ‘motor’ tu kareta.
Kami gin babuat ka mutur. Mandusur dibawa
kurang labih 20 km. Sampailah di Antasan wadah arwah Hj Oesman, abang uma. Kada
lawas saikung , saikung datangan. Panuh padapuran di wadah Caca Ros. Kami
dirabutakan. Barantuk kalawarga datangan. “Wadah siapa bamalam?”.
Bubuhan di Pelaihari Kacamatan Kurau
batakun.
“Motor sudah disadiakan..”.
“Disini haja dahulu. Uyuh sidin saharian,
barihat dahulu.”
Ujar Si Arsad. Si Mahiyan pina maraju. Nang
uma, kada karuan ilun, mantokan ka Kurau. Mahiyan guru, Si Arsad gin guru di
SMA Banjarmasin. Mahiyan paranah anak kamanakan sapupu Si Arsad. Si Mahiyan ni
nang karap bautus surat ka Malaysia. Ayahnya bahari, Idrus Affendi suah badiam
satumat di Malaysia, di Jalan Banjar, Masjid Tinggi.
Malam mulaan tu guringan kami sabaratan di
wadah Caca Ros. Janak kakanakan guring, kapanatan. Tailan subuh. Tarhim
kadangaran dari masigit-masigit Kota Madya Banjarmasin. Ilah di Makkah. Azan
bertalo-talo, tarasa ampohnya Islam di Banjarmasin. Susubuhan, kabus tabal,
kami turun mandi di batang. Banyunya dingin manganyim. Motor , kareta,
darak-darakan. Kada kurang jua beca/ lanca. Ujik banyak (ujik = vespa roda
tiga). Kalotok / boat ulang alik manuju ka pasar tarapung di Kuala Quin. Amun
ka Banjar tulaki sakali ka pasar terapung. Kawa ba speedboat. Lakas sampai.
Baisukan, pagi-pagi lagi, Si Puji sudah
sampai awan Van Daihatsu.
“Ayo
kalo kita ..”.
“Ka
Handil pagi ini.”.
“Dua tiga hari di Handil, ka Sungai Musang,
hanyar kita ka Kalua/ Jangkung”.
Habis sabubuhan barangkat ka Handil. Jalan manuju Handil malalui pakan Kalayan. Kiwa kanan jalan, panuh tatanaman. Pisang lu-uh, taung, sayuran lingun. Jalan aspal kada pati paruna, taundak-undak, lisu awak dalam van. Hanyar satahunan ni haja mutur kawa sampai ka Handil. Ngintu gin jalan paranggan. Amun ari hujan kada kawa jua ah. Kana ‘cap dibak’ (jalan batis). Padi tahun satumbang badiri. Tanaman disini kada manggunakan ‘samprot’ (racun) ujar Si Puji. Bajanya gin baja asli. Iwak kada matian.
Habis sabubuhan barangkat ka Handil. Jalan manuju Handil malalui pakan Kalayan. Kiwa kanan jalan, panuh tatanaman. Pisang lu-uh, taung, sayuran lingun. Jalan aspal kada pati paruna, taundak-undak, lisu awak dalam van. Hanyar satahunan ni haja mutur kawa sampai ka Handil. Ngintu gin jalan paranggan. Amun ari hujan kada kawa jua ah. Kana ‘cap dibak’ (jalan batis). Padi tahun satumbang badiri. Tanaman disini kada manggunakan ‘samprot’ (racun) ujar Si Puji. Bajanya gin baja asli. Iwak kada matian.
“Lestari alam” ujarnya.
Handil hanyar imbah mangatam. Gawian kada
bakatalahan. Tangah Basri pina sigar mata limbah takalap satumat tadi, lalu
bailun,
“Kaina tangah hari kita makanan lauk ikan babanam.”
“Lilimbah asar handak manyalukut kadapan
palajuran mawarangani tikus, tampuluan ari hangat paan”.
“Amun
sawat kaina parak sanja kita mamuai wanyi, mancari madu wanyi”.
Zaman kakanakan bamain palita minyak. Manyucuh sampurong lalu tasirau rambut. Amun dibulan puasa rami banar malikit damaran. Cirau-cirauan sampai dinihari kada pajah salagi kada habis minyak gasnya. Kakarapan palita malat amun kakaringan minyak. Sa-tong minyak gas dua ringgit ampat kupang. Tahan sabulanan.
Zaman kakanakan bamain palita minyak. Manyucuh sampurong lalu tasirau rambut. Amun dibulan puasa rami banar malikit damaran. Cirau-cirauan sampai dinihari kada pajah salagi kada habis minyak gasnya. Kakarapan palita malat amun kakaringan minyak. Sa-tong minyak gas dua ringgit ampat kupang. Tahan sabulanan.
Taganang pulang ulun waktu ka hulu sungai di
Banjar. Rami malihat kakanakan batandik, bagagayaan. Hanyar bisa bauku, bacaca
gin disurahi Banjar. Nginto di bumi uma ayah Banjarmasin.
Taga…..taganang kayapa kasudahannya
anak-anak, cucu-cucu Banjar di Malaysia. Ngaran hilang, budaya kadada, kawin
kambuh. Nang tinggal hanya sajarah. Kasian bubuhan kita. Cuba-cubalah
diganangakan…Bujurkah? Dimana ada padi di situ ada Banjar. Di mana
ada bamban di situ jua ada Banjar. Dimana ada rumbia, dihiganya rumah Banjar.
No comments:
Post a Comment